HADİSLERDE TEVRİYE SANATININ KULLANIMI VE KONU ETRAFINDAKİ TARTIŞMALAR

Resûlullah’a (sas) risâlet görevi, Arapların şiir ve hitabette zirvede olduğu bir dönemde verilmiş; Kur’an-ı Kerim ayetleri, insanları benzerini getirmekten aciz bırakacak en mükemmel dil üslupta indirilmiştir. Kerim’i insanlara teblîğ yanında tebyîn etmekle görevlendirilen Allah Resûlü bu vazifesini yerine getirirken kendi döneminin üslubunu kullanmıştır. Ona iman edenler her konuda gibi hitaplarında da onu örnek almışlardır. Hz. Peygamber teşbih, temsil, mecaz, istiare, kinaye Kerim’de rastlanan birçok edebî söz sanatını hadislerinde Onun bazı hadislerini doğru anlamak için kullandığı sanatlarını bilmek gerekir. Ayet hadislerde yer kullanılan Arap sanatlarından biri de tevriye sanatıdır. Tevriye, sözlerin görünürdeki anlamlarında kullanılmadığı Arapça Savaş, sulh, aile hayatı durumlar şekilde konuşmayı gerektirmektedir. Yalandan korunmak taktik olarak hallerde bazen sanatına başvurulmuştur. Bazen normal hayatta yapılan mizâhlarda konuşmalara renk katmak için, ihtiyaç olduğunda yalana düşmemek çıkış yolu görülmüştür. Bu sanat, âlimlerce yalan aldatma ile ilişkilendirildiğinden kullanımının olup olmadığı, ise sınırının ne olacağı tartışmalara konu olmuştur. Taberî, Hattabî, Ebû Bekr İbnü’l-Arabî, İbn Hacer el-Askalânî âlimeler, birkaç yerde söylemeye ruhsat verildiği görüşünde iken Süfyân b. Uyeyne, Kuteybe, Battâl, Tey- miyye, Nevevî daha başka âlimler başvurmanın dinde kesinlikle yasaklandığını, verilenin sözler kullanmak olduğunu savunmuşlardır. Tevriye kullanmaya delil ge- tirilen rivâyetlerden, “Me‘ârîzlerde/tevriye sanatında, kişiyi yalandan koruyan genişlik vardır.” rivayeti, merfû mevkûf kaynaklarda alsa Beyhakî’ye göre İmrân Husayn’e (ra) ait rivayettir. Resûlullah’ın üç yerde; savaşta, insanların arasını bulmada erkeğin hanımına konuşmasında verdiğine dair rivâyetin sıhhati tartışmalıdır. Ayrı- ca “üç yalanı tecvîz eden” ifadenin Zührî’ye ifade edilmiştir. sebeple rivâyete ih- tiyatlı yaklaşmak yerinde olacaktır. Tartışmalar yana sanatının kullanıldığına örneklere rastlamak mümkündür. Peygamber’in değişik amaçlarla zaman kullandığında hadisler varit Buna Peygamber, savaş, can tehlikesi zarûrî durumlarda bilgilerin açıkça söylenmesinde sakınca gördüğü müracaat etmiştir.“Harp hiledir” hadisini bağlamda Zira o, Mekke’ye gazveye çıkacaksa Hayber’i güzergahlarını sormuş, güneye gidecekse yaparak kuzey cihetindeki yolları, su kaynaklarını sormuştur. (sas), savaşta barışı sağlamak kullanılmasına izin vermiştir. temin etmek, savaşları kazanmak kadar önemlidir. Her hayatında örneğine rastlanmasa sahâbîlerin hayatlarında konuştuklarına rastlanmaktadır. Bunun günlük kullandığına örnekler vardır. Makalede tevriyenin tanımı, âlimlerin hakkındaki görüşleri, ayet hadislerdeki yeri, kullanıldığı alanlar bundaki ölçü tespit edilmeye gayret edilmiş, ayrıca sanatın hadisleri anlamaya sağladığı katkıya dikkat çekilmiştir. Konu makale sınırları içinde edilen bağlamında ele alınmış detaylara gidilmemiştir. Sonuç İslam’ın temel gayeleri dairesinde kalmak kaydıyla, zararın def-i maslahatın temini hasıl amacıyla yola sakıncalı olmayacağı düşünülmektedir.